Kim była Maria Montessori?

Maria Montessori, urodzona w 1870 roku we Włoszech, była genialną pionierką nowoczesnej edukacji, której innowacyjne podejście do nauczania i budowania relacji z dziećmi zrewolucjonizowało współczesną pedagogikę. Leonardo da Vinci twierdził, że jego największą i nacenniejszą umiejętnością jest obserwacja. Umiejętność uważnej, rozumnej, wolnej od uprzedzeń obserwacji to rzadki, unikalny dar. Wszyscy patrzą, niewielu widzi, mało kto rozumie. Bliźniaczą intuicję miała na własny temat Maria Montessori, kiedy z perspektywy czasu analizowała źródła swojej metody. Doszła do wniosku, że jej zasługą była umiejętność obserwacji dzieci. „Uczyłam się dziecka. Wzięłam to, co dziecko mi przekazało i wyraziłam to. Tak powstała metoda zwana metodą Montessori” – pisała.

Maria Montessori jako jedna z pierwszych kobiet z tytułem inżyniera oraz lekarza medycyny we Włoszech wykorzystała swoje wszechstronne wykształcenie, by rozwijać techniki edukacyjne wspierające niezależność, samodzielność i ciekawość poznawczą dzieci. Jej metody są niesutannie stosowane, a także twórczo interpretowane i rozwijane na całym świecie. Inspirują nauczycieli i rodziców do promowania samodzielności i miłości do nauki wśród najmłodszych.

Maria Montessori: Początki i edukacja

Wczesne lata edukacji Marii Montessori

Edukacja młodej Marii Montessori to prawdziwie epicka opowieść o przełamywaniu kolejnych barier i zdobywaniu obszarów wówczas niedostępnych dla kobiet. Szesnastoletnia Maria rozpoczęła studia inżynieryjne w Regio Istituto Tecnico Leonardo da Vinci w Rzymie. Nauka przedmiotów ścisłych i technicznych była w tamtym czasie czymś wśród kobiet niespotykanym. Biegłość w tych dziedzinach, a także śmiałość i przekonanie o własnych kompetencjach pozwolą Marii w przyszłości stworzyć unikalne i genialne w swej prostocie materiały do nauczania matematyki. Nie była laiczką, wiedziała, czego chce nauczyć dzieci i jak to osiągnąć.

Gdy skończyła studia, ojciec namawiał ją na karierę w edukacji. Posada nauczycielki była w tamtych czasach jedną z niewielu akceptowalnych społecznie ról dla ambitnych, niezależnych kobiet. Można rzec, że ojciec miał proroczą wizję: jego córka miała w przyszłości zrobić zawrotną karierę jako pedagożka. Ale jeszcze nie teraz, teraz młodziutka Maria chciała zostać lekarką. Nie mógł jej stanąć na przeszkodzie nawet profesor. Ten, który odrzucił jej kandydaturę jako przyszłej studentki medycyny w kierowanej przez siebie szkole. „Wiem, że zostanę lekarką” – skwitowała Maria jego decyzję o nieprzyjęciu jej na studia.

Studia medyczne

Kiedy w końcu udało się jej dostać na uniwersytet, studia medyczne Marii Montessori były pełne wyzwań. Nie tylko ze względu na trudności związane z nauką trudnej dziedziny, ale z powodu uprzedzeń, z jakimi musiała się zmierzyć jako kobieta. Studiując na Uniwersytecie Rzymskim, Montessori często pracowała samotnie podczas sekcji zwłok. Zajęcia koedukacyjne w prosektorium były nie do pomyślenia dla prowadzących. Na wykłady wchodziła jako ostatnia, kiedy wszyscy mężczyźni zajęli miejsca w ławach sali wykładowej. Dla niej zostawały tylne ławki. Poświęcenie i determinacja, a także odpornosć na upokorzenia zaowocowały uzyskaniem dyplomu lekarskiego w lipcu 1896 roku. Maria Montessori została jedną z pierwszych kobiet doktorów medycyny we Włoszech.

Pierwsze sukcesy zawodowe

Wyzwania te nie osłabiły jej ambicji. Już we wrześniu tego samego roku Maria Montessori reprezentowała Włochy na Międzynarodowym Kongresie Kobiet w Berlinie. Argumentowała tam, że kobiety powinny mieć prawo do równych wynagrodzeń z mężczyznami. Jest przełom wieków, kobiety nie mają prawa głosu, a Maria Montessori walczy z luką płacową! Nie sposób odmówić jej odwagi, wizjonerstwa i niezależnego myślenia. Tego samego będzie chciała dla swoich późniejszych wychowanków. Posłuszne, ciche, wypełniające polecenia dorosłych dziecko nigdy nie będzie jej ideałem. Za jej przykładem, nie jest też ideałem w naszych montessoriańskich placówkach. Swoje zaangażowanie w sprawy społeczne Montessori podkreśliła w odpowiedzi na pytanie reportera, którego ciekawiło, jak pacjenci reagują na kobietę-lekarza. Odpowiedziała: „… ludzie intuicyjnie wiedzą, kiedy ktoś naprawdę się o nich troszczy… To tylko wyższe klasy mają uprzedzenia przeciwko kobietom, które chcą być użyteczne w życiu społecznym”.

Te wczesne doświadczenia życiowe miały znaczący wpływ na jej późniejszą karierę i kształtowanie się pedagogicznych przekonań. Te przekonania miały w przyszłości zrewolucjonizować edukację na całym świecie.

Rozwój metody Montessori

Początki kariery Marii Montessori

Rok później Maria Montessori, dążąc do poszerzenia swoich horyzontów naukowych, dołączyła do programu badawczego w klinice psychiatrycznej Uniwersytetu Rzymskiego. To właśnie tam, współpracując z Giuseppe Montesano, z którym łączył ją również romans, a wkrótce syn, zaczęła interesować się głębiej pedagogiką. Podczas pracy w klinice Montessori często odwiedzała rzymskie przytułki dla dzieci z deficytami, poszukując pacjentów do badań i leczenia. Podczas jednej z takich wizyt, opiekun dzieci wyraził obrzydzenie, mówiąc, że dzieci zbierają okruchy z podłogi po posiłkach i bawią się nimi. Dla Marii było to ważne spostrzeżenie i widziała w tym coś zupełnie innego niż wychowawca. Dzięki umiejętności obserwacji zrozumiała, że w pustych, nieumeblowanych salach dzieci były zdesperowane i rozpaczliwie szukały czegokolwiek, co mogłoby stymulować ich zmysły i zapewnić aktywność dla rąk. Uznała, że brak odpowiedniej stymulacji sensorycznej i zajęć praktycznych przyczynia się do pogłębiania ich stanu. Możliwe nawet, że w niektórych przypadkach jest ich główną przyczyną.

Studia nad pedagogiką

Zainspirowana tym doświadczeniem, Montessori zaczęła intensywnie studiować literaturę dotyczącą dzieci z trudnościami w uczeniu się. Szczególnie interesowała się przełomowymi pracami dwóch Francuzów z początku XIX wieku. Byli to Jean-Marc Itard, znany z pracy z „dzikim chłopcem z Aveyron” oraz jego uczeń Edouard Séguin.

Wykład w Turynie

Praca Montessori z dziećmi z ochronek zyskała z czasem ogromne uznanie. W przemówieniu na Narodowym Kongresie Medycznym w Turynie opowiedziała się za kontrowersyjną teorią, że brak odpowiedniej opieki nad dziećmi z zaburzeniami psychicznymi i emocjonalnymi jest przyczyną ich późniejszych skłonności przestępczych.

Początki Casa dei Bambini

Mijały lata, a Maria coraz bardziej fascynowała się rozwojem dzieci. Był to okres dynamicznego rozwoju urbanistycznego Rzymu. Niektóre firmy budowlane bankrutowały, zostawiając po sobie nieukończone projekty, które szybko przyciągały lokatorów. Jedno z takich osiedli, położone w dzielnicy San Lorenzo, zostało uratowane przez grupę zamożnych bankierów. Przeprowadzili oni jego renowację, tworząc tanie mieszkania dla ubogich rodzin pracujących. Rodzice pracowali całe dnie, a młodsze dzieci, wolne od obowiązku szkolnego, siały spustoszenie w nowo ukończonych budynkach. Administratorzy zwrócili się do znanej już w swojej dziedzinie Marii Montessori o zaproponowanie sposobów zajęcia dzieci w ciągu dnia, aby zapobiec dalszym zniszczeniom.

Otwarcie pierwszego Domu Dzieci

Montessori wykorzystała tę okazję do pracy z neurotypowymi dziećmi. Korzystając z materiałów edukacyjnych, które stworzyła w czasie swojej dotychczasowej pracy pedagogicznej założyła swoje pierwsze „Casa dei Bambini” czyli „Dom Dzieci”. Został on otwarty 6 stycznia 1907 roku. Zorganizowano skromną ceremonię otwarcia, ale niewiele osób spodziewało się sukcesu projektu. Czegóż bowiem można spodziewać się po brudnych łazęgach z biednego osiedla? Co mogą osiagnąć zaniedbywane od urodzenia dzieci? Sukcesem będzie, jeśli później niż się przewiduje rozpoczną swoją przestępczą lub przynajmniej próżniaczą karierę. Montessori czuła inaczej. Powiedziała: „Miałam dziwne przeczucie, które sprawiło, że z całą pewnością ogłosiłam, że oto otwiera się przedsięwzięcie, o którym kiedyś będzie mówił cały świat”.

Eksperymenty i sukces metody Montessori

W swojej placówce Maria wprowadziła wiele różnorodnych aktywności i materiałów do środowiska dzieci. Weryfikowała swoje założenia, obserwowała, wyciągała wnioski. Z czasem zachowała tylko te materiały i aktywności, które szczerze angażowały wychowanków. Montessori zdała sobie sprawę, że dzieci umieszczone w starannie opracowaym i przygotowanym środowisku, mają moc uczenia się przewyższającą wszelkie oczekiwania. W 1914 roku napisała: „Nie wymyśliłam metody edukacji, po prostu dałam kilku małym dzieciom szansę na życie”.

Metoda Montessori, oparta na samodzielności, obserwacji i przygotowanym środowisku, pozwoliła dzieciom rozwijać się w swoim własnym tempie, zgodnie z ich indywidualnymi potrzebami i zainteresowaniami. Dzieci z Casa dei Bambini czyniły niespotykane postępy. W wieku 5 lat większość umiała czytać i pisać, były rozwinięte matematycznie, a przy tym pełne życia i spełnione.

Rozprzestrzenienie się metody Montessori

Wieści o niezwykłej edukatorce i jeszcze bardziej niezwykłych dzieciach szybko się rozprzestrzeniały. Do placówki Marii zaczęli przybywać zainteresowani jej metodami goście. Do 1908 roku działały już cztery Casa dei Bambini w Rzymie i jedno w Mediolanie. Wkrótce pedagogika w stylu włoskiej geniuszki przeniknęła edukację przedszkolną w mówiącej po włosku części Szwajcarii. Do dziś przedszkola głównego nurtu w tym kraju są bardzo mocno osadzone w filozofii Montessori, co jest kolejną rzeczą, której – obok złota, zegarków i czekolady – można Szwajcarom zazdrościć.

Maria Montessori i jej filozofia edukacyjna

Kluczowym elementem filozofii Montessori jest przekonanie, że dzieci uczą się najlepiej przez aktywne doświadczanie świata. Wszystko to, przy zachowaniu wolności wyboru i godności. Nauczyciele w metodyce Montessori pełnią rolę obserwatorów i przewodników. Pomagają dzieciom eksplorować wiedzę w sposób zorganizowany, ale pozwalający na swobodę odkrywania. Montessori podkreślała, że nauczyciel nie może podporządkowywać sobie swoich uczniów. Wręcz przeciwnie, jego celem jest stopniowe uniezależnianie uczniów od siebie. W świecie zdominowanym przez pruski model edukacji i kult posłuszeństwa było to stwierdzenie obrazoburcze, rewolucyjne i odświeżajace jak wiosenna bryza.

Wpływ Montessori na edukację na świecie

Rok 1909 stał się przełomowym momentem w karierze Marii Montessori. Wtedy to przeprowadziła pierwszy kurs szkoleniowy swojej metody dla około 100 studentów. Notatki z tego okresu stały się podstawą jej pierwszej książki. Angielskie tłumaczenie zatytułowane „The Montessori Method” ukazało się w Stanach Zjednoczonych w 1912 roku. Szybko osiągnęło drugie miejsce na liście bestsellerów non-fiction. Książka niedługo po swoim debiucie została przetłumaczona na 20 różnych języków. Wywarła duży wpływ na edukację w krajach, które chciały słuchać i otworzyły się na nowości. Dzieło to ugruntowało status Marii Montessori jako jednej z najbardziej wpływowych postaci w nowoczesnej pedagogice. Jej filozofia, która stawiała na pierwszym miejscu samodzielne odkrywanie świata przez dzieci, zainspirowała nauczycieli i edukatorów na całym świecie do przemyślenia i reformowania swoich metod pracy. Metoda Montessori nie tylko przeobraziła spojrzenie na wychowanie i edukację dzieci. Stworzyła również solidną podstawę dla dalszych badań i rozwoju pedagogiki na całym świecie.

Montessori dzisiaj: Dziedzictwo i współczesne zastosowania

Metoda Montessori jest nie tylko żywym dziedzictwem jej założycielki, ale także ciągle ewoluującą praktyką. W szkołach takich jak Przedszkole Montessori ItsyBitsy, metoda ta jest adaptowana do współczesnych warunków, umożliwiając dzieciom rozwijanie kluczowych umiejętności i kompetencji potrzebnych w XXI wieku. Nie jest przypadkiem, że przedszkola i szkoły w nurcie Montessori mają bardzo silną pozycję w Dolinie Krzemowej, wśród dzieci liedrów i innowatorów w dziedzinie nowoczesnych technologii. Rodzice, którzy chcą, by ich dzieci z łatwością odnalazły się we współczesnym świecie, nie sadzają ich przed tabletami i tablicami interaktywnymi, ale stawiają na manipulowanie fizycznymi obiektami w przestrzeni realnej. Przygotowywanie przekąsek, sprzątanie, dbanie o swoje miejsce pracy, samodzielny wybór zajęcia, doprowadzenie pracy do końca, samodzielna ocena rezultatów pracy. Najpierw konkret, potem abstrakcja. Od szczegółu do ogółu, przez pracę rąk do zaawansowanych operacji umysłu. To tak buduje się solidne podstawy myślenia matematycznego i logicznego. Tak pracujemy w Przedszkolu Montessori ItsyBitsy.

Co łączy tak różne osoby jak twórców Google Larry’ego Page’a i Sergey’a Brina, założyciela Amazona Jeffa Bezosa, wydawczynię The Washington Post Katherine Graham czy projektanta gry “The Sims” Willa Wrighta? Tak, to slynni członkowie tzw. mafii Montessori, czyli grona osób, które w dzieciństwie miały przywilej korzystania z dobrodziejstw edukacji w systemie Montessori. Do klubu należą także między innymi twórca Facebooka Mark Zuckerberg, założyciel Wikipedii Jimmy Wales, twórca Microsoftu Bill Gates, a także autorka programów kulinarnych Julia Child. Lista jest znacznie dłuższa: George Clooney, Alan Rickman, Hugh Grant, Beyonce, Gabriel Garcia Marquez … Każdy inny, każdy unikalny. To wciąż nie koniec: Jackie Kennedy, prezydent Woodrow Wilson, książę William, książę Harry oraz dzieci Williama. Ale przede wszystkim absolwenci Montessori to tysiące ludzi, którzy prowadzą spełnione życie, niekoniecznie w blasku fleszy, a ich dzieciństwo było wolne od licznych zmór konwencjonalnej edukacji.

Podsumowanie

Maria Montessori zostawiła po sobie trwałe dziedzictwo. Jest ono kontynuowane jest przez liczne szkoły i przedszkola na całym świecie, w tym warszawskie Przedszkole Montessori ItsyBitsy. Zachęcamy rodziców do odwiedzenia naszej placówki. Zobaczcie na własne oczy, jak metoda Montessori jest stosowana w praktyce dziś, w XXI wieku, w sercu europejskiej aglomeracji. Nic nie zastąpi osobistego doświadczenia spotkania ze środowiskiem Montessori, zadania bezpośrednio pytań, uzyskania szczerych odpowiedzi. Nie lukrujemy i obiecujemy zawsze trochę mniej, niż jesteśmy w stanie dać – to też jedna z niepisanych montessoriańskich zasad.

Jesteśmy otwarci na spotkania zapoznawcze, chętnie dzielimy się swoimi doświadczeniami, nasze drzwi są szklane, a okna ogromne. Przyjdź i sprawdź, czy nasza filozofia bycia z dziećmi i wczesnej edukacji jest tym, czego szuka Wasza rodzina.