Motoryka mała – co kryje się pod tym pojęciem?
Motoryka mała to termin, który określa zdolność do precyzyjnych ruchów rąk i palców oraz koordynację oko-ręka. Jej rozwój odgrywa kluczową rolę w pierwszych latach życia dziecka, ponieważ stanowi podstawę do wykonywania codziennych czynności, takich jak ubieranie się, jedzenie, zabawa czy pisanie. W filozofii Montessori rozwój motoryki małej jest szczególnie istotny. Sprawne ręce umożliwiają dzieciom zdobywanie umiejętności, które przyczyniają się do ich samodzielności i zdrowego poczucia własnej wartości. W „Sekrecie dzieciństwa” dr Montessori pisała: „Ręka jest tym delikatnym organem o skomplikowanej budowie, który pozwala inteligencji nie tylko objawiać się, lecz także wchodzić w specjalne relacje ze środowiskiem.” W tym artykule omówimy, czym jest motoryka mała, jak jest postrzegana w metodzie Montessori, oraz jak wspierać jej rozwój w domu i w przedszkolu.
Czym jest motoryka mała?
„Rozwój umiejętności dłoni jest u człowieka związany z rozwojem inteligencji – jeśli spojrzeć na historię – również z rozwojem kultury. Można by rzec, że jeśli człowiek myśli, to myśli dłonią i dłonią działa. Niemal natychmiast po pojawieniu się człowieka na ziemi pojawiły się ślady pracy jego rąk” – pisała Maria Montessori. Dr Montessori miała świadomość, jak ważny jest rozwój motoryczny dziecka, w tym jego późniejsza faza, czyli motoryka mała. Przypomnijmy: jest to umiejętność precyzyjnego wykonywania ruchów z użyciem małych grup mięśniowych, zwłaszcza w dłoniach i palcach. To zdolność do chwytania, manipulowania przedmiotami, pisania, rysowania, czy też wykonywania skomplikowanych zadań wymagających dużej precyzji (szydełkowanie, wycinanie itp.). Rozwój motoryki małej jest kluczowy dla samodzielności dziecka, umożliwia mu rozwijanie umiejętności, które będą miały wpływ na jego codzienne funkcjonowanie i naukę nowych zadań.
Znaczenie motoryki małej w filozofii Montessori
Maria Montessori przywiązywała wielką wagę do rozwijania motoryki małej jako istotnego elementu w wychowaniu dziecka. W jej metodzie nauczania, dzieci są zachęcane do angażowania się w aktywności, które rozwijają ich zdolności manualne i koordynację, przy czym ważne jest, by robiły to w angażujący, sensowny i przyjemny sposób. Montessori wierzyła, że dzieci uczą się najlepiej poprzez praktyczne działania, które są dostosowane do ich potrzeb i etapów rozwoju. W związku z tym, materiały Montessori zostały zaprojektowane tak, aby wspierać dzieci w rozwijaniu precyzyjnych ruchów i poprawie ich umiejętności manipulacyjnych.
Ćwiczenia praktycznego życia a motoryka mała
W filozofii Montessori ćwiczenia praktycznego życia odgrywają fundamentalną rolę w wspieraniu rozwoju motoryki małej. Działania te są zaplanowane tak, aby dzieci mogły ćwiczyć codzienne czynności, które wymagają użycia rąk i palców, takie jak nalewanie wody, zapinanie guzików czy wiązanie sznurowadeł. Te aktywności pomagają dzieciom doskonalić ich umiejętności manualne, ucząc je przy tym samodzielności i odpowiedzialności. Przykłady ćwiczeń obejmują:
- Nalewanie wody z dzbanka do szklanki
- Przesypywanie ryżu lub fasoli
- Zapinanie i odpinanie guzików, zamków, zatrzasków
- Wiązanie sznurowadeł i zawiązywanie kokardek
Pomoce Montessori wspierające rozwój motoryki małej
W metodzie Montessori istnieje wiele specjalistycznych materiałów, które wspierają rozwój motoryki małej. Należą do nich:
- Przesuwne puzzle – pomagają dzieciom w nauce dopasowywania elementów i rozwijaniu precyzji ruchów.
- Drewniane pomoce manipulacyjne – takie jak sortery kształtów, ramki ubraniowe czy skrzynki z otworami.
- Koszyki ze skarbami – zawierające przedmioty codziennego użytku, które dzieci mogą badać i manipulować nimi.
- Narzędzia do prac plastycznych – jak nożyczki, pędzle, czy kredki.
Jak wspierać rozwój motoryki małej w domu?
Rodzice mogą wspierać rozwój motoryki małej dziecka, tworząc w domu odpowiednie środowisko oraz angażując dziecko w codzienne aktywności. Oto kilka wskazówek:
- Stwórz przestrzeń do zabawy – zapewnij dostęp do materiałów i zabawek, które wymagają manipulacji rąk i palców.
- Zaangażuj dziecko w codzienne czynności – pozwól dziecku pomóc w przygotowywaniu posiłków, sprzątaniu czy nakrywaniu do stołu.
- Wykorzystuj materiały z naturalnych materiałów – drewno, tkaniny i metal są być bezpieczne i stymulujące dla małych rąk.
- Wprowadzaj zabawy z wodą i piaskiem – przelewanie, przesypywanie czy mieszanie pomaga rozwijać koordynację ręka-oko.
Korzyści z rozwijania motoryki małej
Rozwój motoryki małej nie tylko wspiera zdolności praktyczne, ale również ma szeroki wpływ na inne aspekty rozwoju dziecka, w tym:
- Samodzielność – umiejętność samodzielnego wykonywania czynności zwiększa pewność siebie dziecka.
- Koncentracja – zadania wymagające precyzji pomagają dzieciom rozwijać zdolność koncentracji na jednej aktywności.
- Rozwój języka – manipulowanie przedmiotami i eksploracja otoczenia wspiera rozwój słownictwa i struktur mózgowych odpowiedzialnych za język.
- Kreatywność – zabawy manualne rozweselają wyobraźnię i twórcze myślenie dziecka.
Ćwiczenia Montessori dla dzieci w różnym wieku
Ćwiczenia dostosowane do wieku dziecka mogą obejmować:
- 0-3 miesiące: Zabawy z prostymi materiałami kontrastowymi, takimi jak czarno-białe karty, zabawki do obserwacji, mobile z kulami do popychania.
- 3-6 miesięcy: Zabawy z grzechotkami, drewnianymi piłkami, prostymi mobilami.
- 6-9 miesięcy: Używanie sorterów kształtów, pierwsze puzzle, proste instrumenty muzyczne.
- 9-12 miesięcy: Zabawki do pchania i ciągnięcia, rozwijanie umiejętności wkładania i wyjmowania przedmiotów z pojemników, koszyki skarbów, sortery, pierwsze pomoe Montessori dla maluchów.
Rola rodzica i nauczyciela w rozwoju motoryki małej
Dorośli odgrywają kluczową rolę w rozwoju motoryki małej dziecka, tworząc sprzyjające otoczenie i wspierając jego działania. Warto zapewniać dziecku czas i przestrzeń do eksploracji, obserwować je, aby dostrzegać jego potrzeby, ale nie ingerować zbyt często. Dzieci powinny mieć swobodę w odkrywaniu otoczenia, aby mogły samodzielnie rozwijać swoje umiejętności.
Podsumowanie
Motoryka mała jest niezwykle istotna dla rozwoju dziecka. Jej wspieranie w duchu Montessori przyczynia się do zdobywania umiejętności, które stanowią fundament samodzielności, odpowiedzialności za otoczenie i inteligencji. Poprzez odpowiednie ćwiczenia, pomoce Montessori oraz zaangażowanie rodziców i nauczycieli, dzieci mogą rozwijać się holistycznie, stając się gotowe na nowe wyzwania i odkrycia. Jesli czujesz, że potrzebujecie wsparcia we wczesnej edukacji Waszego dziecka, skontaktuj się z nami. Być może nadszedł czas na nieco bardziej formalne zajęcia Montessori i odciążenia Was od zadań edukacyjnych. Mała motoryka, choć nie tylko ona, to nasza specjalność!
