2 kwietnia, 2025
Kącik porad dla rodziców

Jak rozmawiać z dzieckiem zgodnie z metodą Montessori?

Komunikacja jest fundamentem relacji między rodzicem a dzieckiem. To, w jaki sposób zwracamy się do najmłodszych, ma ogromny wpływ na ich rozwój emocjonalny, poczucie własnej wartości, dobrostan i umiejętności społeczne. Słowa mogą leczyć lub ranić, dawać skrzydła albo je podcinać. Podejście Montessori, które kładzie duży nacisk na szacunek i uważność, uczy nas, jak rozmawiać z dzieckiem tak, aby wzmacniać jego poczucie własnej wartości i autonomii. W tym artykule przyjrzymy się komunikacji zgodnej z duchem Montessori, która może odmienić jakość codziennych rozmów w rodzinie.

Spis treści

Dlaczego sposób rozmowy z dzieckiem ma znaczenie?

Słowa, które wypowiadamy do dzieci, a także przekaz niewerbalny, jaki temu towarzyszy, kształtują dziecięcy obraz siebie i sposób postrzegania świata. Komunikacja oparta na szacunku i otwartości:

Buduje zdrową samoocenę dziecka i wspiera jego rozwój emocjonalny.
Uczy dziecko, że jego myśli, emocje i potrzeby są ważne i słyszane.
Kształtuje umiejętności społeczne, które będą kluczowe w dorosłym życiu.

W przedszkolu Montessori nie stosujemy tonu władczego, rozkazów, szantaży „coś za coś”, nie narzucamy swojego zdania i nie negujemy uczuć dziecka. Zamiast tego staramy się tworzyć przestrzeń do dialogu, w którym dziecko może swobodnie wyrażać swoje myśli i potrzeby, a z czasem uczy się też szanować granice innych.

Jak rozmawiać z dzieckiem w duchu Montessori

Szacunek do dziecka – traktowanie dziecka jako równoprawnego, choć słabszego i wymagającego opieki rozmówcy, bez umniejszania jego przeżyć i potrzeb.
Uważne słuchanie – nie tylko słyszymy, ale rzeczywiście wsłuchujemy się w to, co dziecko chce nam przekazać. Zwracamy uwagę na treść przekazu, mniejszą na formę. Nawet jeśli dziecko w emocjach krzyczy czy mówi rzeczy przykre, skupiamy się na sednie tego, co chce wyrazić. Podejście, które każe dziecku ‚najpierw się uspokoić, a potem wypowiedzieć’, wydaje się rozsądne, ale niesie ogromne ryzyko. Jeśli nie wysłuchasz dziecka teraz, gdy jest mu naprawdę trudno, możesz już nigdy tego przekazu nie usłyszeć, bo dziecko nie bedzie chaiało z nim do Ciebie wrócić. Teraz i kiedy będzie miało 15 lat.
Jasna i spokojna komunikacja – unikanie podnoszenia głosu, wyrażanie się w sposób zrozumiały dla dziecka, rzeczowy. Dorosły ma większe możliwości, by regulować swoje emocje i starać się być wzorem rzeczowej, serdecznej, empatycznej komunikacji.
Dawanie dziecku czasu na odpowiedź – pozwolenie na samodzielne formułowanie myśli i refleksji, stosowanie parafraz, aby upewnić się, czy dobrze rozumiemy dziecko.

Jak zadawać pytania, by zachęcić dziecko do rozmowy?

To nie retoryczne sztuczki zachęcają dziecko to rozmowy z dorosłym, ale ciepła, oparta na zaufaniu, szczerości i miłości relacja między Wami. To jest fundament, którego nie zbudujesz w dzień i nie zastąpisz szkoleniem z ‚umiejętności rodzicielskich’. To coś, co tworzycie od poczatku Waszej wspólnej historii, ale jednocześnie zawsze masz szansę na refleksję i poprawienie Waszej relacji.
Jeśli pomagają Ci konkretne rady i lubisz pracować nad swoją ekspresją, możesz spróbować wdrożyć do Waszej codzienności takie wskazówki:

Zamiast pytań zamkniętych, stosuj pytania otwarte: „Opowiesz, jak się dziś czułeś w przedszkolu?” zamiast „Czy miałeś dobry dzień?”
Formułuj pytania rozwijające refleksyjność i samodzielność: „Co byś zrobił w tej sytuacji?”, „Jak myślisz, dlaczego tak się zachowała?”, „Jak możemy zagadać do tego chłopca?” – zamiast podawania gotowych rozwiązań i odpowiedzi. Dyskutujcie, odgrywajcie scenki, rozważajcie, co kto zrobił, powiedział i dlaczego! To nie plotkarstwo, to nauka życia.W naszym przedszkolu większość edukacji psychologicznej opieramy właśnie na odgrywaniu scen, omawianiu konkretnych sytuacji, testowaniu różnych rozwiązań i strategii.
Dostosowuj sposób rozmowy do wieku dziecka – małe dzieci potrzebują prostszych i krótszych komunikatów.

Unikanie komunikacji blokującej

Niektóre sposoby rozmowy, choć wciaż jeszcze popularne, mogą hamować rozwój dziecka:

Krytyka i etykietowanie – lepiej powiedzieć: „Widziałam, że się starałeś, każdemu zdarza się rozlać wodę”, niż „Ależ ty niezdarny!”.
Komunikaty „nie” i „musisz” – zamiast „Nie krzycz”, można powiedzieć „Rozumiem, że się zdenerwowałaś. Spróbujmy porozmawiać spokojnie, aby lepiej się usłyszeć”.
Pochwały – Montessori zachęca do opisywania poczynań dziecka, bez ocen i porównywania, to zbędne i deprymujące. A starsze dzieci, wychowane w XXI wieku, powiedzą nawet, że to cringe :).
„Widziałam, że włożyłeś w to dużo pracy. Opowiesz mi o tym?” zamiast „Jesteś genialny!”, „Jaki piękny rysunek!”

Jak radzić sobie z trudnymi rozmowami?

Zachowaj spokój – dziecko uczy się regulacji emocji także poprzez obserwację dorosłych (oraz po prostu potrzebuje czasu – jego mózg się rozwija).
Daj przestrzeń na emocje – nie bagatelizuj smutku, złości czy frustracji dziecka. Są tak samo ważne jak radosć i euforia.
Proponuj rozwiązania, nie nakazy – zamiast „Musisz przeprosić!” można zapytać: „Jak możesz to naprawić?”.

Przykłady codziennych rozmów w duchu Montessori

Jak reagować, gdy dziecko się złości? Zrozumieć, dać czas i przestrzeń na wybuch emocji: „Widze, że jesteś zdenerwowany. Czy chcesz mi opowiedzieć, co się stało? Teraz lub za chwilę?”
Jak wspierać dziecko po porażce: „To było trudne, prawda? Jak się teraz czujesz?”
Jak zachęcać do współpracy bez przymusu: „Potrzebuję Twojej pomocy przy sprzątaniu. Co wolisz posprzątać: klocki czy kredki?”

Jak rozmawiać z dzieckiem – podsumowanie

Rozmowa zgodna z duchem Montessori opiera się na szacunku, uważności i budowaniu zaufania. Dzięki empatycznej komunikacji dziecko czuje się ważne, wysłuchane i docenione. Wspieranie jego samodzielności i refleksji poprzez świadomą komunikację w rodzinie kształtuje w nim zdrowe poczucie własnej wartości i umiejętności społeczne na całe życie. Jeśli chcesz, aby Twoje dziecko uczyło się komunikacji bez przemocy w praktyce, aby nawiązywało wartościowe relacje z rówieśnikami i dorosłymi, zapraszamy do kontaktu i dołączenia do naszej społeczności.